Viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam được thành lập từ Đại hội lần thứ II của Giáo hội với mục đích bảo tồn các giá trị văn hóa, đạo đức, triết lý và tâm linh của Phật giáo; phiên dịch và ấn hành Đại tạng kinh Việt Nam; truyền bá Phật pháp bằng cách vận dụng phương pháp luận của các ngành khoa học hiện đại như triết học, đạo đức tâm lý học, chính trị học, nhân chủng học, ngôn ngữ học, môi trường học…vv. để khám phá đạo Phật; nghiên cứu sự ảnh hưởng và những đóng góp của Phật giáo Việt Nam đối với lịch sử, văn hóa dân tộc cũng như quá trình du nhập, phát triển của các nước Phật giáo trên thế giới để từ đó thiết lập mối quan hệ, giao lưu về truyền thống tâm linh giữa Phật giáo Việt Nam và Phật giáo các nước trên thế giới.
Sau bốn nhiệm kỳ , đến nay Viên Nghiên cứu Phật học Việt Nam đã hình thành làm 10 ban trực thuộc hoạt động rộng khắp trên các lĩnh vực nghiên cứu Phật học khác nhau gồm: Phật học chuyên môn, Hán Nôm, Thiền học, Phật giáo Nam Tông, Phật giáo Việt Nam, Phật giáo thế giới, in ấn và phát hành, Thư viện, Ban bảo trợ và Phiên dịch Anh ngữ….v.v. Theo báo cáo, năm 2008, trong nỗ lực chung, Viện đã tham gia tổ chức thành công Đại lễ Phật đản Liên Hiệp Quốc lần thứ V tại Hà Nội với những trọng trách quan trọng; duy trì lớp Hán văn Phật học nâng cao năm thứ 3 cho 15 Tăng Ni; tham gia Hội thảo khoa học “ Vua – Phật Trần Nhân Tông và thời đại nhà Trần” do GHPGVN kết hợp với Viện Khoa học Xã hội Việt Nam tổ chức tại Khu di tích danh thắng Yên tử; dịch và xuất bản nhiều đầu sách: Trường A Hàm 1 và 2 thuộc Đại Tạng kinh, Luận Hộ pháp, Thanh tịnh đạo luận, Kinh Lăng Già Tâm Ấn, Kinh Lăng Già Trực Giải, Kinh Kim Cương Quyết Nghi…v.v. Trong năm 2009, Viện sẽ tập trung vào dịch thuật và xuất bản các đầu sách chuyển khảo, nghiên cứu cũng như tài liệu phục vụ cho Tăng Ni sinh Học viện Phật giáo Việt Nam. Ngoài ra, việc tổ chức một số Hội thảo chuyên ngành cũng sẽ là trọng tâm hoạt động của Viện.
Phát biểu chỉ đạo tại lễ ra mắt nhân sự, HT. Thích Trí Quảng – Viện trưởng nhiệm kỳ mới đã ôn lại truyền thống và các giai đoạn phát triển khác nhau của Viện. Qua đó, Hòa thượng đề nghị các ban chuyên môn tập trung vào việc nghiên cứu và làm sáng tỏ một số vấn đề Phật học Việt Nam cũng như thế giới để tham mưu tốt cho Giáo hội trong các công tác Phật sự. Hòa thượng cũng nhấn mạnh đến một số yếu tố liên quan đổi mới phương thức hoạt động, làm việc để nâng cao hiệu quả trong thời gian đến.
Nhân dịp này, Chư tôn đức Tăng Ni và quý cư sĩ tham dự cùng chúc mừng sinh nhật lần thứ 72 của Hòa thượng tân Viện trưởng trong không khí ấm áp tình đạo vị của những ngày cuối năm.